Новости

Govor predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića na 2BS Forumu koji u Budvi organizuje Atlanski savez Crne Gore

Dozvolite da na početku izrazim zadovoljstvo zbog ukazane mi prilike da se kao glavni govornik prvog panela ovogodišnjeg 2BS Foruma obratim na jednu veoma inspirativnu temu. Tema je, rekao bih, prilično pjesnički formulisana iako ne bih rekao da su politički odnosi na evropskom prostoru, da kažem, tako poetični. Pripremajući se za ovo izlaganje, logično konsultovao sam ono što su medijske arhive i pogledao šta sam ovom prilikom govorio na prošlogodišnjem 2BS Forumu. Konstatovao sam da je sve to što smo saopštili na prošlogodišnjem forumu jednako aktuelno kao i tada, te da bi zapravo bilo bespotrebno pokušavati da se definiše neka konstruktivna korekcija ključnih političkih poruka. Takvu ocjenu temeljim, prije svega, na osnovu utisaka sa, rekao bih, tri važna događaja na evropskoj i evroatlantskoj političkoj bezbjednosnoj sceni tokom protekle godine.

Imam prije svega u vidu Briselski samit NATO-a gdje dozvoljavam da kažem da osnovni tonovi me nijesu uvjerili da ključni akteri na evroatlanskom prostoru, kao ključni akteri dovoljno dobro razumijemo da smo na početku jedne nove etape geopolitičke arhitekture. Dakle, nakon one arhitekture koja je bila dominantna do pada Berlinskog zida, uslijedila je faza u kojoj smo imali arhitekturu sa jednom supersilom u svijetu i definitivno na početku smo neke nove faze, gdje oživljavaju ambicije nekih ranijih globalnih igrača i gdje se pojavljuju novi igrači na globalnoj sceni i to svakako mora predstavljati inspiraciju za ključne aktere evroatlantske alijanse. Kao što sam kazao Samit me nije uvjerio da smo dovoljno dobro razumjeli tu novu situaciju i svakako i na Samitu, a i nakon njega nismo pokazali dovoljno pažnje prema učvršćivanju evroatlantskog partnerstva i po tom osnovu stvaranju pretpostavki za ozbiljniju dominaciju naše Alijanse i u predstojećem periodu.

Drugi utisak se tiče evropskog političkog života, rekao bih sa najsvježijim utiscima nakon nedavno završenih evropskih parlamentarnih izbora. Rekao bih da Evropa nastavlja da živi u stanju jedne strateške konfuzije. Konfuzije izazvane dugotrajućim, vrlo različitim krizama od 2008. godine do danas. Da živi u konfuziji koja Evropu sputava da da odgovore na neka jako važna pitanja za budućnost evropskog kontinenta. Ja bih potencirao posebno dva takva pitanja. Prvo pitanje je upravo odnos prema viziji ujedinjenja Evrope, kao strateškoj pretpostavci za puniju stabilnost i za konkurentnost Evrope na globalnoj političkoj sceni. I drugo pitanje nedovoljna profilacija identiteta, evropskog identiteta na vanjsku političku i bezbjednosnu temu. Dakle, polazeći naravno od važne pretpostavke superiornosti, neupitne superiornosti euroatlantizma, čini mi se da postoji vrlo uočljiv prostor u kojem Evropa treba da jasnije profiliše svoje vanjsko – političke i bezbjednosne interese i da na taj način sebe dodatno učvrsti kao važnog igrača na globalnoj političkoj i bezbjednosnoj sceni.

I treći utisak se tiče regiona i rekao bih da bismo onim što vidimo u regionu godinu dana kasnije mogli biti zadovoljniji nego onim što vidimo na ova dva prethodno pomenuta nivoa. Tada smo govorili o tri teška problema koja smo prenijeli iz vremena krize na prostoru ex Jugoslavije. Danas, ipak možemo da sa zadovoljstvom konstatujemo da imamo riješen jedan problem, da imamo riješen problem na relaciji Makedonija i Grčka, da imamo konstituisanu Sjevernu Makedoniju kao zemlju koja je danas, rekao bih veoma potentna da nastavi onim putem kojim se kretala do 2008. godine, do Samita NATO-a u Bukureštu i da uskoro zauzme svoje mjesto u NATO alijansi i da otpočne, vjerujem uspješan proces pregovora sa Evropskom unijom. Takođe, možemo konstatovati da je započet dijalog na relaciji Beograd – Priština, dakle da je započeto rješavanje drugog teškog regionalnog problema. Naravno možemo konstatovati i da se u međuvremenu dogodio zastoj, ali rekao bih, taj utisak kod mene nije dominantan. Kod mene je dominantan utisak da je rješavanje tog problema počelo. To je čini mi se kapitalno važna politička činjenica, jer koliko do juče nijesmo imali jasno saopštenu spremnost niti sa jedne niti sa druge adrese da se razgovara o onim pitanjima koja i jedna i druga strana smatraju uslovom da bi došlo do pune međunarodne formalizacije rješenja koje se zapravo počelo konstituisati nakon NATO intervencije na prostoru ex Jugoslaviji 1999.godine.

Ako su ova moja zapažanja tačna onda je aktuelno i šta mislim da je potrebno raditi u narednom periodu i šta bih želio da podijelim sa vama.

Krenuo bih prije svega iz evropske perspektive. Dakle, završili su se izbori koji su sa velikom nervozom i nestrpljenjem iščekivani, završeni su, rekao bih, povoljnije nego što su bila pesimistička očekivanja, mogu slobodno kazati dominantne političke javnosti u Evropi. Dakle, došlo je do izvjesnog gubitka rejtinga onih tradicionalnih vodećih političkih proevropskih grupacija u Evropskom parlamentu, mislim na EPP i na PES, ali su te dvije grupacije i dalje zadržale dominaciju na evropskoj političkoj sceni. Tačno je da po prvi put u poslejdnjih 40 godina te dvije grupacije neće biti u prilici da same odlučuju o tome kako će izgledati izvršna vlast u Evropskoj uniji, ali ono što je dobra vijest da nijesu u očekivanoj mjeri, u najavljenoj mjeri ojačale te radikalno desne, populističke, antievropske partije i da danas možemo konstatovati da ipak glavni transfer iz EPP-a i PES-a nije otišao prema desničarskim partijama nego prema liberalima, ojačanim partijom LREM francuskog predsjednika Emanuela Makarona i prema evropskim zelenim. Ja mislim da je to dobra vijest i da možemo konstatovati da Evropa ipak stabilno ostaje na svom strateškom političkom kursu.

Druga dobra vijest je da smo ovog puta imali visoku zainteresovanost evropske političke javnosti da učestvuje na ovim izborima, gotovo 51% evropskih birača je učestvovao na ovim izborima. To je najviše u posljednjih 20 godina i zapravo bili smo svjedoci jednog najmnogoljudnijeg demokratskog događaja poslije indijskih izbora. Dakle, ovo je svakako dobar pokazatelj da je evropska politička javnost prepoznala važnost trenutka u kojem se određuje strateški kurs evropske budućnosti i da je kroz učešće na izborima evropska biračka javnost doprinijela odlukama za koje, kao što smo na početku kazao, vjerujem da Evropu zadržavaju u onom strateškom kursu kojim se Evropa kretala od svog formiranja do danas. Mislim da je jako važno da Evropa nastavi sa politikom proširenja, jer mislim da će politika proširenja doprinijeti i punijoj stabilnosti Evrope i boljoj konkurentnosti Evrope na globalnoj političkoj sceni. I jednako tako vjerujem kao što sam već kazao da je vrijeme da Evropa jasnije profiliše svoju vanjsko-političku i bezbjednosnu politiku i da tu politiku prije svega koncentriše na pitanja svojih odnosa sa istočnim i sa južnim susjedstvom. Dakle, uz puno poštovanje pravila ponašanja u evroatlantskom partnerstvu, ne mislim da Evropa u tom partnerstvu treba da učestvuje bez jasnog identiteta na planu definisanja svoje vanjske i bezbjednosne politike. Druga poruka se tiče našeg evroatlantskog partnerstva. Mislim da je jako važno da nastavimo sa politikom pune odgovornosti prema evroatlantskom partnerstvu. Kazao sam da takav utisak nijesam ponio sa NATO Samita u Briselu i nijesam takav utisak stekao oni kroz ono što je bio dnevni politički život na evroatlanskom prostoru i prije i poslije tog Samita. Čini mi se da danas opet svjedočimo jednim novim odnosu ključnih partnera u evroatlantskom savezu, odnosu sa nedovoljnim uvažavanjem prema onome što je tekovina euroatlantizma poslije Drugog svjetskog rata. Euroatlantizam je definitivno nakon Drugog svjetskog rata donio stratešku superiornost, ne samo Evropi i Americi nego rekao bih da je donio ogromne pogodnosti čitavom čovječanstvu. Tako da poruke koje su se mogle čuti u međuvremenu s jedne i s druge strane Atlantika, čini mi se da nedovoljno respektuju tu osnovu i taj temelj na kojem su Evropa i Amerika izgradile svoju superiornost u prethodnom periodu. Već sam kazao, mislim da moramo otvorenih očiju pogledati do na to da počinje nova faza geopolitičke arhitekture, da se pojavljuju novi igrači i da te druge igrače kao euroatlantski savez ne smijemo gledati preko nišana, ne smijemo gledati kao apriorne naše političke protivnike, ali jednako tako moramo i napustiti ideju da možemo jednostavno izvoziti svoje formule društvenog razvoja na druge prostore. Nema univerzalnih formula. Sve te formule su onoliko uspješne ukoliko dovoljno uvaže ono što je socio-kulturni kontekst svakog od prostora na kojem želimo da promovišemo svoju vrijednosti. Moramo, dakle kao ključni partneri u euroatlanskom savezu nastaviti da promovišemo svoje vrijednosti, nastaviti da gradimo strateška partnerstva u svijetu, prije svega sa svojim susjedima, makar se i razlikovali u ovom vremenu od njih. Ali ponavljam, nije izlaz u neprijateljstvu, nego je izlaz u sposobnosti vođenja politike koja će otvoriti perspektivu da na dugi rok gradimo partnerstvo i da promovišemo svoje vrijednosti. Ali za početak moramo, prije svega uspješno odbraniti ono što je zona naše odgovornost, počev od Balkana. Na Balkanu se sada prelama upravo to pitanje - da li ćemo kao Evropa i kao NATO odbraniti evropski i evroatlantski sistem vrijednosti ili ćemo Balkan prepustiti uticaju trećih strana koje ovu konfuziju na našem prostoru pokušavaju iskoristiti za penetraciju svojih politika i svojih vrednosnih sistema koji su, definitivno u ovom trenutku, dijametralno suprostavljeni evropskom i evroatlantskom sistemu vrijednosti?!

I treće kada je u pitanju region, mislim da moramo nastaviti sa posvećenošću da rješavamo pitanja koja smo prenijeli iz prethodnog perioda iz perioda raspada ex Jugoslavije. Kazao sam da imamo razloga da budemo zadovoljni da smo sa dnevnog reda skinuli pitanje odnosa Makedonije i Grčke. To je svakako razlog da i sa ovog mjesta čestitamo i jednima i drugima i da prije svega izrazim zadovoljstvo što se pokazalo da kada postoji jako liderstvo, kada postoji dobra politička namjera, kada postoji jasan benefit na kraju jednog procesa i po jednu i po drugu stranu, onda nema nikakve sumnje da će razumni ljudi doći do očekivanog epiloga. To bi morala biti inspiracija za nastavak procesa dijaloga između Beograda i Priština. Ovom sastavu, rekao bih, i ukupnoj crnogorskoj javnosti ne treba objašnjavati koliko je to teško pitanje, koliko je teško istorijsko nasleđe srpsko - albanskih odnosa i odnosa na relaciji Srbija – Kosovo. Već sam kazao, smatram kapitalno važnim da su se i na jednoj i na drugoj adresi pojavili ljudi koji su spremni da sjednu za sto i da razgovaraju. Ne sada više o tome da li je Kosovo u sastavu Srbije, jer definitivno nije nakon svih grešaka načinjenih na tu temu još u jugoslovensko vrijeme i u vrijeme poslije raspada Jugoslavije, zaključno sa tim pokušajem etničkog i vjerskog inženjeringa na Kosovu 1999. godine. Definitivno to nije tema. Ali ono što jeste tema, pod kakvim uslovima su jedna i druga strana spremne da dovedu do formalizacije, do međunarodne formalizacije faktičkog stanja koje danas imamo. To smatram kapitalno važnim za stabilnost ovog regiona, naravno i za samu Crnu Goru i zbog toga smo suštinski zainteresovani da se ovaj prekid što prije završi, prekid dijaloga, da se glavni akteri vrate za sto i da pokušamo da im pomognemo da dođu do pozitivnog epiloga. Negdje sam uvjeren da je ovo zaista strateški važan trenutak za ukupnu stabilnost našeg regiona. Poznajući političku scenu i jedne i druge države, čini mi se da ukoliko bismo ispustili ovu priliku, da bismo vjerovatno na sljedeću morali da sačekamo, možda ne samo godinama, možda čak i decenijama, i da produžimo da živimo u atmosferi nedovoljne stabilnosti našeg regiona. Zato je jako važno da pokušamo da doprinesemo da se iz ovog problema izađe na konstruktivan način sa jednim pametnim političkim epilogom da bismo nakon toga mogli da se usredsredimo na ono pitanje koje će voditi ka većoj funkcionalnosti Bosne i time stvaranju pretpostavki za puniju evropsku i evroatlantsku integraciju regiona u cjelini.

Završavam, uz izvinjenje što je to malo ipak duže potrajalo, sa napomenom rekao bih podrazumijevajućom - Crna Gora će nastaviti i dalje da igra onu ulogu koju, po mom uvjerenju veoma ubjedljivo igra tokom svih prethodnih godina, ozbiljnog promotera evropskih i evroatlantskih vrijednosti u ovom regionu. Dakle, naši prioriteti i premijer Marković je kazao već o tome, ostaju puna evropska integracija, dakle prije svega u cilju dostizanja evropskog kvaliteta života za naše građane i drugo, to je zadržavanje dobrog tempa ekonomskog rasta, jer to vidimo kao jedini realan put za ostvarenje ovog ključnog političkog cilja - evropskog kvaliteta života u Crnoj Gori. Dakle, sa takvom pozicijom ubijeđen sam da će Crna Gora nastaviti da učvršćuje svoja partnerstva i u regionu i na evropskom i na evroatlanskom prostoru i da dalje doprinosi punijoj promociji onih vrijednosti koje smatramo jako važnim za napredak čovječanstva u cjelini.

Hvala vam na pažnji.